Δημοτικά τραγούδια της Βορείου Ηπείρου

Τα τραγούδια ενός λαού είναι το αντιπροσωπευτικότερο στοιχείο της ψυχής και της ζωής του. Μέσα σ' αυτά αποτυπώνονται οι αγώνες του, οι αγωνίες του για τη ζωή και το θάνατο, τα οράματά του, η βιοθεωρία του και εν γένει η ιστορική του παρουσία. Πάνω απ' όλα με το τραγούδι καλλιεργείται ο κοινός γλωσσικός κώδικας και μέσω αυτού η ιστορική μνήμη και ενισχύονται οι εσωτερικές αντιστάσεις σε κάθε προσπάθεια αλλοίωσης και αφομοίωσης.

Για τους Βορειοηπειρώτες που το "δίκαιο" των διεθνών συναλλαγών αποφάσισε το 1913 να τους αποκόψει από τον πολιτισμό τους και να τους επιβάλλει ν' ανήκουν στο αλβανικό κράτος, το δημοτικό τραγούδι αποτέλεσε στοιχείο άμυνας απέναντι στην προσπάθεια αλλοίωσης της εθνικής τους ταυτότητας και αφομοίωσής τους.

	Νιόπαντρο ζευγάρι από την περιοχή του Αργυροκάστρου (1920)

Η Ήπειρος γενικά και η Βόρειος Ήπειρος επακόλουθα, διακρίνεται για τον πλούτο και την ιδιαιτερότητα των δημοτικών της τραγουδιών. Όπως ο Π. Αραβαντινός σημειώνει στον πρόλογο του βιβλίου του Συλλογή δημωδών ασμάτων της Ηπείρου "Η κατ' εξοχήν γόνιμος εν τη δημοτική ποιήσει ελληνική χώρα, δύναται, φρονούμεν να θεωρηθή η Ήπειρος. Δύναταί τις μάλιστα να είπη ότι όλης της λοιπής Ελλάδος τα δημοτικά άσματα ομού λαμβανομένα, μόλις αποτελώσιν τον αριθμόν των ηπειρωτικών".

Η σχέση τους με την μουσική παράδοση της Αρχαίας Ελλάδος είναι πλέον αποδεδειγμένη. Το Βορειοηπειρωτικό τραγούδι -και μόνον αυτό από τα δημοτικά τραγούδια της Ελλάδος- κατατάσσεται στις πιο παλιές μουσικές παραδόσεις της Ευρώπης (χαρακτηριστικό δείγμα τα πολυφωνικά τραγούδια της περιοχής). Είναι γνωστό ότι η πενταφθογγική κλίμακα χρησιμοποιούνταν στην Ελλάδα από τον 7ο π.Χ. αιώνα.

Καμπαναριό, χαρακτηριστικό δείγμα της αρχιτεκτονικής της Άνω και Κάτω Δρόπολης

Με τις αλλαγές όμως που γίνονται συνεχώς και με τις συστηματικές προσπάθειες των Αλβανών για να περιορίσουν το ελληνικό στοιχείο στη Βόρειο Ήπειρο, το δημοτικό τραγούδι κινδυνεύει να εξαφανισθεί.

Ένα μεγάλο μέρος αυτών των τραγουδιών συγκέντρωσαν, στον τόμο που ήδη κυκλοφορεί με τον τίτλο Δημοτικά τραγούδια της Βορείου Ηπείρου, ο Παναγιώτης Φωτίου και ο Νίκος Λύτης. Οι συγγραφείς συμβουλεύτηκαν όλες τις σχετικές προηγούμενες μελέτες και με μια προσωπική καταγραφή (στις περιοχές της Δρόπολης, του Αργυροκάστρου, των Αγίων Σαράντα, του Βούρκου και της Χειμάρρας) που διήρκησε πάνω από σαράντα χρόνια, μας έδωσαν μια πλουσιώτατη συλλογή που συμβάλλει τα μέγιστα στη μελέτη και προβολή αυτού του μοναδικού πολιτισμού.

Παράλληλα με ένα εκτεταμένο πρόλογο μελετούν την ιστορία του δημοτικού τραγουδιού, τη σχέση του με την αρχαία ελληνική μουσική, όπως και τα ιδιαίτερα μουσικολογικά χαρακτηριστικά του. Παρουσιάζουν την σημερινή πραγματικότητα, τις δυσκολίες που προκύπτουν και προτείνουν τρόπους για τη διάσωσή του.